Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Czy rzeczywiście lek na całe „zło”?

Jak wspomnieliśmy w tym artykule  – spadek możemy odrzucić, przyjąć wprost oraz przyjąć z dobrodziejstwem inwentarza.

Wspominaliśmy, że odważni biorą wprost, a przezorni (gdy nie mają pewności co kryje pozostawiony „majątek”) wolą odrzucić.

W tym wpisie skupimy się na trzeciej możliwości, tj. kwestiach związanych z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
 

Co to oznacza?

Najprościej rzecz biorąc chodzi o ograniczoną odpowiedzialnością spadkobiercy za długi spadkowe. Ograniczenie to polega na tym, że za długi odpowiadamy do tzw. czystej wartości spadku, czyli do wartości aktywów spadkowych. Dosłownie rzecz biorąc, jeśli wartość „dodatnia” spadku będzie wynosić 200 tys. zł, a wartość długów 500 tys. zł, to odpowiadamy tylko do wartości 200 tys. zł.

Najczęstsze błędy
 

Najgorsze co możemy zrobić, to biernie czekać, aż sprawa (długów) sama się wyklaruje. „Może wierzyciele zapomną, może komornik odpuści”. Mi nic nie grozi, bo przecież odpowiadam tylko tym co odziedziczyłem. To bardzo błędne podejście. Pamiętajmy: po przyjęciu spadku tworzy on jedną wspólną całość z naszym dotychczasowym majątkiem. Tym samym wierzyciele mogą zająć bardziej płynne (łatwiej dostępne) składniki naszego majątku (np. lokaty czy oszczędności). 

Skoro dotychczas nie zaspokoili swoich roszczeń z odziedziczonych przez nas aktywów, to prawdopodobnie są one albo trudno zbywalne, albo trudno wyceniane, albo… ich wartość jest dość dyskusyjna. Sami w tej sytuacji również sięgnęlibyśmy po to, co łatwo dostępne, prawda?

Zatem co powinniśmy w takim wypadku zrobić? 

1. Zgodnie z najlepszą posiadaną przez nas wiedzą (i oczywiście zgodnie z prawdą) należy wykonać spis lub wykaz inwentarza. Jest to warunkiem skorzystania z ochrony „dobrodziejstwa inwentarza”, 
2. Opracujmy plan spłaty długów. Nie spłacajmy wierzycieli w „kolejności zgłoszenia się”. Spłata musi nastąpić proporcjonalnie: wartość długu do wartości majątku. Nie chowajmy głowy w piasek. Pamiętajmy, że często dłużnicy komunikują się między sobą.

Czym się różni spis od wykazu? Czy to nie jeden diabeł?

Wykaz inwentarza – to prywatny dokument. Może go sporządzić spadkobierca, zapisobierca windykacyjny, czy wykonawca testamentu. W tym wykazie samodzielnie wpisujemy wszystkie znane nam aktywa, jak i pasywa (długi, roszczenia itp.). Wszystkie znane – ale też i takie, o których mogliśmy się dowiedzieć przy zachowaniu należytej staranności.

W wykazie ujawniamy wartości przedmiotów należące do spadku na dzień jego otwarcia (dzień śmierci spadkodawcy). Analogicznie opisujemy długi spadkowe. Wykaz powinien być złożony przed notariuszem (w formie protokołu notarialnego), bądź przed Sądem (w formie formularza urzędowego).

Spis inwentarza – dokument sporządzany jest przez komornika sądowego. Ma on na celu szczegółowe ustalenie wartości całego spadku. Wniosek o sporządzenie wykazu może złożyć w Sądzie zarówno osoba, która może być spadkobiercą (uprawnionym do zachowku, zapisobiercą) albo wykonawcą testamentu. Może to być też wierzyciel, który zamierza udowodnić swoje roszczenia przeciwko spadkodawcy.

Pamiętajmy, że niezależnie od tego jaką wybierzemy formę – musimy to zrobić dokładnie i zgodnie z prawdą, aby nikt nie zarzucił nam braku należytej staranności. Zasada ograniczonej odpowiedzialności za długi spadkowe przestaje nas chronić w przypadku kiedy świadomie pominęliśmy przedmioty wchodzące w skład spadku, a także podaliśmy np. fikcyjne długi.

W przypadku możliwości odziedziczenia znacznych długów dość często „porady internetowych prawników” mówią o tym, że najlepiej odrzucić spadek i pozbyć się w ten sposób kłopotów. Jest to oczywiście jedno z rozwiązań (opisanych w tym artykule ). Należy to jednak zawsze przemyśleć – tym bardziej jeśli spadkobiercą ma być np. pozostający przy życiu małżonek, który może zostać współwłaścicielem mieszkania np. razem z gminą ostatniego miejsca zamieszkania, bądź Skarbem Państwa - czy inne "egzotyczne" współwłasności:)